Printempo de morto

La krepusko jam kovris la urbon. Granda ora flamo estis la ĉielo. De la insulo naĝis malgranda blanka vaporŝipo sur la Danubo, subite ĝi fajfis akre kaj tiu sono estis, kvazaŭ morta, sovaĝa ekkrio. La ekkrio de la blanka ŝipo frapiĝis al la flanko de la Gerard-monto kaj en nevidebla arko ĝi flugis al la ĉielo. Supre ĝi eksilentis.
  De la printempkolora monto venis malsupren junaj virinoj kaj viroj en la krepusko. La virinoj lace trenis siajn sunombrelojn sur la tero, la viroj estis senparolaj.
  Sur la bordo staris viro senĉapela kaj la brakojn kruciginte sur la brusto li rigardis la akvon, sur kies dorso vetkuradis kuprobrilaj ondoj. Ĉie staris homoj sur la teatrecaj ŝtupoj de la bordoj; promenantaj maljunuloj, aĝaj sinjorinoj, junaj knabinetoj forte kunbrakiĝintaj, servistinoj, kiuj sekrete venis sur la bordon por unu-du minutoj. Ili rigardis la akvon.
  Sur la Buda'a bordo sub du kaŝtanarboj promenis junulo.
  Subite mallumiĝis kaj la mallumo alportis facilan malvarman pluvon. Tiu junulo ankoraŭ nun promenis inter la du arboj. Kelkfoje lace li sidiĝis sur benko.
  Poste li venis trans la Pest'an bordon kaj la paŝojn direktis al hotelo Griff. Li iris supren en sian ĉambron kaj ŝlosis la pordon. Li sidiĝis sur la rando de la lito kaj ekbruligis cigaredon. La cigaredo ellasanta longan tremantan fumon, brulis de si mem inter liaj senmovaj fingroj.
  Li bruligis ombrelan lampon sur la tablo kaj la kapon profunde klininte en la lampo-brilo, li komencis skribi leteron.
  Jenon li skribis en la letero:

Kara amiko, pardonu min, ke mi ĝenas vin per longa letero. Mi sidas en mia hotela ĉambro, la pordon mi ŝlosis, mi klinas min super la tablon kaj skribas al vi ĉi tiun leteron. Mi nur skribas, skribadas kaj rigardas, kiel kuras unu apud la alian la nigraj literoj sur la blanka papero. Mia koro skribas ĉi tiun leteron, mia koro tenas kaj tiras la plumon.
  Kiu hodiaŭ en la hotela ŝtuparejo mallaŭte kaj embarase salutis vin kaj poste malaperis, antaŭ kiam vi konsciis, kiu estis la duone konata, duone nekonata junulo, - estis mi. Mi ne scias, kial mi kuris for, kial mi ne haltis por paroli kun vi, kial mi ne demandis vin: kiel vi fartas, kie vi estis, ĉu vi estas feliĉa aŭ malfeliĉa?
  Mi nur forkuris, venis en ĉi tiun hotelon, falis sur la kanapon kaj longatempe rigardis la aeron. Time mi aŭskultis, kiel bruadas, frapadas kaj sieĝas unu la alian miaj memoroj kaj pensoj, kvazaŭ glaciplatoj en la fluo de rivero.
  Diru, ĉu vi ankoraŭ memoras min? Ĉu vi ankoraŭ memoras la larĝan straton de la urbeto, la malnovajn krepuskojn, nian alkoholodoran skarabkolekton, la literaturhistorion de Beöthy, la domon de la familio Boncos, la malintiman cigaredfuman ĉambreton, la tasojn da kafo, la latinajn nomojn de la kreskaĵoj, la premajn ekscitojn de la fizikolecionoj, la superhoman potencon kaj la konsternajn vizitojn de la sinjoro ĉefdirektoro, kiu portis du binoklojn kaj kiu estis tia grandpotenca grandsinjoro, ke ankaŭ la instruisto de fiziko timis lin, la balanciĝon sur la horizontala stango, la senfundan kaj sovaĝan plezuron de la maj-festo, la febrojn de la unuaj ebriiĝoj, la kapreolkrurojn de la knabinetoj, la misteran odoron de iliaj pendantaj brunaj harplektaĵoj, la pankoloran vangbarbon de sinjoro direktoro Simon, la misterojn de la urbfina fifama domo, la posttagmezajn manĝojn ĉe familio Beniczky dum la krepuska sunbrilo sub seriozaj maljunaj aceroj, kies folioj tre mallaŭte babilis en la sunsubira vento, la belan flavan damask-tablotukon, la guston de la sukerkovritaj framboj sur etaj vitroteleroj - ĉu vi memoras nian benitan studentvivon plenan de duboj, doloraj ekscitoj, sovaĝaj esperoj, svenigaj plezuroj?
  Diru, ĉu vi ankoraŭ memoras min? Ĉu vi memoras, ke ni, dekkvinjaraj viroj (ĉar ni sentis nin viroj) ĵuris seriozan kaj sanktan amikecon, ke nek en bona nek en malbona situacio ni forlasos unu la alian. Man-en-mane, en la koro kun sufoka ekscito, kun sekretaj, grandiozaj konjektoj ni staris en la pordo de la vivo, kies grandegaj flugiloj brue kaj fulmotondre, radiante blindigan brilon kaj ardon, tiam malfermiĝis antaŭ ni.
  Kio estos pri ni, kio ni fariĝos, se ni plenkreskos?
  Jen ni plenkreskis. Jen ni estas ĉi tie. Mi ne vidis vin dum dekkvin jaroj kaj nun post dekkvin jaroj mi konfesas al vi, ke tiutempe ankaŭ mi iom enamiĝis al la Beniczky-knabino. Tiam, dekkvinjara, mi hontis pro tiu ĉi eta malforto. De tiam pasis multaj jaroj, de tiam mi lernis, ke la plej granda batalo de la homa vivo estas la amo. Mi konfesas al vi, ke estante en 30-jara aĝo, kelkfoje nokte mi ekkriis sur miaj kusenoj kaj mi veadis obtuze, kvazaŭ oni pikus tranĉilon en la karnon de mia koro.
  Ĉiam mi neis al vi, ke mi amas ŝin. Mi gestis per la mano, superece mi ridetis, kaj vi rigardis min kun tima miro, kvazaŭ superhoman estaĵon. Vi ne povis kompreni, kiel estas eble, ke iu ne enamiĝis al Amalia Beniczky, kiel estas eble, ke la viro (tiu estis mi), al kiu Amalia enamiĝis, ne kriadas de mateno ĝis vespero pro la freneziga feliĉo?
  Ĉar mi amis Amalian. Mi petas vin, lasu al mi, al adiaŭanta kaj kadukiĝinta homo tiun kontentiĝon. Ŝi amis min, pale kaj time, plene de turmentoj, kiel nur dekkvarjara knabino povas ami belan kaj trofieran studenton, kiu ne volas rimarki ŝin.
  Ĵaŭdon posttagmenze ni estis ĉe Amalia. Post kaftrinko ni sidis en la verando kaj amuziĝis per societa ludo. Patro Beniczky sidis sub aceroj kaj el sia longkrura pipo lasante la fumon li legis Budapest'an gazeton. Kelkfoje li levis la kapon el la gazeto, super sia binoklo li rigardis nin kaj kriis al la verando:
  - Buboj! Ne ridaĉu tiel laŭte!
  Li ne ŝatis la bruon, kiam li legis gazeton. Lin jam ne interesis la amo.
  Ni ludis per potkovrilo. Iu rotaciis la kovrilon sur la tero. Sible, muĝe rotaciis la kovrilo kaj dume la turninto kriis nomon. La koncernulo devis kapti la kovrilon de sur la tero. Ja, sed al ĉiu estis donita alia nomo, por pligrandigi al konfuzon kaj kiam mia nomo estis kriata, vi devis kapti la kovrilon, kaj kiam oni vokis vin, mi havis la vicon.
  Malsaĝa ludeto. Kiu eraris, donis garantiaĵon. La knabinoj donis harpinglojn, rubandon, maldikan oran ringeton; la knaboj tranĉilon, notlibreton kaj krajonon. La garantiaĵojn ni rericevis nur post faro de diversaj punoj. Mian perlamot-tranĉilon mi devis reaĉeti per dufoja mankiso al Andreo, la paradveturigisto de Beniczky.
  Amalia, kiam ŝi rotaciis la kovrilon, ĉiam kriis vian nomon. Vi kaptis al la kovrilo, kun ektimo kaj feliĉo, kvankam kiam ŝi nomis vin, vokis min! Dekfoje, dekkvinfoje unu post la alia. Ĉio tio estis tima kaj humila amkonfeso al mi kaj vin turmentis tia ĵaluzo, ke ŝvito venis sur vian frunton.
  Ni du loĝis en la Boncos-domo, dudekok florenojn ni pagis por plena alimentado. Via patro estis notario en la sama vilaĝo, kie mia patro estis bienposedanto. Ankaŭ vi estis konsiderata kiel altklasa knabo, sed tamen mi ĉie superis vin. Konfesu, sekrete ankaŭ vi sentis envion kontraŭ mi. Sed ni tamen tre amis unu la alian, ĉu ne? Ankaŭ la infanvartejon ni vizitis kune, ĉe onklino Roza, kiu estis instruistvidvino, kaj kiu instruis nin danci laŭ violonludo. En la pura ĉambrego de la infanvartejo ni dancis "palotás" en niaj ŝuetoj, laŭ reva violonludo. Nun, dum la plumon mi trempas en la inko, ekdoloras min io kaj klare el iluziplena proksimo mi aŭdas la dolĉan kaj molan sonon de la violono de onklino Roza.
  Mallonge: ni loĝis kune ĉe la maljuna sinjorino Boncos, en la urbeto, kie la gimnazio atendis nian junan vivon. Ni kune serĉadis la latinajn vortojn en la brune broŝurita vortaro de Burián kaj apud malfru-vespera lampobrilo kune ni baraktis al la solvoj de aritmetikaj taskoj.
  Estis antaŭ dekkvin jaroj. De tiam mi nek vidis vin, nek aŭdis pri vi.
  Nun antaŭ horo mi vidis vin en la ŝtuparejo de la hotelo. Via edzino iris kun vi, en altvalora pelto, kun juveloj, brilanta en sia junvirina beleco. Tuj mi rekonis Amalian.


Franko Luin / 27 februaro 1997
Siv Sjögren / 11 novembro 2004